به مناسبت روز جهانی اهداء خون (۱۳ ژوئن ۲۰۲۴- ۲۴ خرداد)

دکتر مینا کاویانی در خصوص علل کم خونی ناشی از کمبود اسید فولیک عنوان کردکم‌خونی‌ها مجموعه ای از اختلالات خونی هستند که با کاهش تعداد گلبول‌های قرمز خون، کاهش مقدار هموگلوبین و یا کاهش گلبول‌های قرمز فشرده شده (هماتوکریت) همراهند. نتیجه عمده این بیماری کاهش اکسیژن (هیپوکسی) و کاهش ظرفیت انتقال اکسیژن است.

علل شایع آنمی یا همان کم‌خونی عبارتند از: خونریزی زیاد، کاهش تولیدگلبول‌های قرمز خون و یا افزایش تخریب آنها. یادآوری می‌شود عمرگلبول‌های قرمز خون ۱۲۰ روز بوده و اریتروپویتین هورمونی است که تولید آنها را تحریک می‌کند.

کم‌خونی و کمبودهای تغذیه ای:

کم‌خونی‌ها ممکن است در کمبودهای تغذیه ای کلی یا خاص دیده شوند، از اینرو چنین کم‌خونی‌هایی با برطرف کردن این کمبودها، تصحیح می‌شوند. از جمله مواد مغذی که در خونسازی موثرند و کمبودشان منجر به کم‌خونی می‌شوند عبارتند از: پروتئین، آهن، ویتامینهای C, E, B12, B6 ، اسید فولیک، مس و B2 ( در مقادیر کم). در این بخش به کم‌خونی ناشی از کمبود اسید فولیک پرداخته می‌شود.

کم‌خونی ناشی از کمبود اسید فولیک:

اسید فولیک یکی از ویتامینهای گروه B است. این ویتامین برای ساخته شدن ماده وراثتی (DNA) و بلوغ گلبول‌های قرمز خون مورد نیاز است. کم‌خونی ناشی از کمبود اسید فولیک عموماً در پی دریافت رژیم غذایی ناکافی، سوء جذب روده ای،‌ الکلیسم و یا بارداری ایجاد می‌شود.

علاوه بر این شرایطی که موجب افزایش نیاز به اسید فولیک می‌شود مانند سوختگی‌ها، هپاتیت، عفونت، ‌بیماری‌های التهابی، انواع سرطان، بارداری و شیردهی، جراحی و کم‌خونی‌های همولیتیک [۱] و یا شرایطی که موجب سوءجذب اسید فولیک می‌شود مانند بیماری‌های سلیاک یا کرون بر وضعیت اسید فولیک اثر می‌گذارد. همچنین هنگام دیالیز در بیماران کلیوی اسید فولیک به راحتی از دست می‌رود.

علائم کم‌خونی ناشی از کمبود اسید فولیک شامل این موارد است: کاهش وزن، بی اشتهایی، سوءتغذیه، زبان قرمز و صاف، اسهال، خستگی زودرس، خارش، روند کند بهبود زخم و سردی دست و پا. به یاد داشته باشید امکان دارد تغییرات هماتولوژیکی کم‌خونی ناشی از اسید فولیک با کم خونی ناشی از کمبود ویتامین B12 همپوشانی داشته باشد و برای تفکیک آنها نیاز به انجام آزمایش‌های بیشتر باشد.

توصیه‌های تغذیه ای برای پیشگیری از کم‌خونی ناشی از کمبود اسید فولیک:

• از یک برنامه غذایی صحیح سرشار از منابع غذایی اسید فولیک، پروتئین، مس، ‌آهن و ویتامینهای C, B12، تنظیم شده توسط متخصص تغذیه پیروی کنید.
• دریافت منابع اسید فولیک شامل میوه و سبزی تازه را در برنامه غذایی خود افزایش دهید.
• سایر منابع اسیدفولیک مانند ماهی، حبوبات، ‌غلات کامل و انواع گوشت را در برنامه غذایی خود بگنجانید.
• منابع غذایی ویتامین C مانند مرکبات و سبزی‌ها را برای افزایش جذب اسید فولیک همراه منابع غذایی آن بخورید.
• زنان باردار برای پیشگیری از عوارض کمبود اسید فولیک (نقص لوله عصبی جنین) باید با پزشک خود برای دریافت مکمل اسید فولیک مشورت کنند.
• از مصرف نوشیدنی‌های الکلی پرهیز کنید.
• برای پیشگیری از اکسیدشدن و تخریب اسیدفولیک هرگز منابع غذایی آن به ویژه منابع گیاهی را طولانی مدت نپزید.
• از مصرف خوسرانه و بیش از حد داروها و مکمل اسید فولیک بپرهیزید زیرا ممکن است مانع تشخیص کم‌خونی ناشی از کمبود B12 در صورت وجود، شود.

واژگان کلیدی: کم‌خونی- اسیدفولیک- الکلیسم- بارداری

منابع:  تألیف اسکات-استامپ، س. ترجمه رحمانی، خ و همکاران. تغذیه و مراقبت مبتنی بر تشخیص. انتشارات انستیتو تحقیقات تغذیه ای و صنایع غذایی کشور. چاپ اول، ۱۳۸۶

[۱]  کم‌خونی‌هایی که در آن گلبول‌های قرمز خون تجزیه می شوند.