انستیتو تحقیقات تغذیه ای و صنایع غذایی کشور

مواد غذایی گیاهی موثر در کاهش وزن

 تهیه کننده دکتر سمیرا ربیعی عضو هیئت علمی انستیتو تحقیقات تغذیه وصنایع غذایی کشور

برخی افراد دائما در حال تلاش برای کاهش وزن سریع هستندو برای رسیدن به این هدف، به استفاده از داروها یا مکمل های غیر معمول روی می آورند. در مجموع، می توان گفت که مکمل های گیاهی نسبت به داروهای شیمیایی، از دامنه ایمنی وسیع تری برخوردارند. ولی در هنگام استفاده از ترکیبات شیمیایی نیز، باید جانب احتیاط را در نظر گرفت. در زیر، به معرفی دو نمونه از مواد غذایی گیاهی که امروزه، مصرف گسترده ای در زمینه کاهش وزن پیدا کرده اند، می پردازیم:

قهوه سبز

قهوه سبز یکی از موادی است که در حال حاضر در جهان به عنوان یکی از پرطرفدارترین نوشیدنی های گیاهی برای کاهش وزن شناخته شده است. قهوه سبز حاوی ترکیبی به نام کلروژنیک اسید است که به نظر می رسد در کاهش وزن موثر است. لازم به ذکر است که دانه های قهوه در ابتدا سبز رنگ هستند و زمانی که برشته می شوند، به رنگ قهوه ای در می آیند. بخش عمده ی کلروژنیک اسید موجود در قهوه در زمان فرآیند برشته کردن آن خارج می شود. بنابراین، دانه های قهوه ای رنگ قهوه، اثر مشابهی با دانه های سبز رنگ ندارند.

نتایج برخی تحقیقات حاکی از آن است که کلروژنیک اسید می تواند چربی جذب شده از غذا و چربی ذخیره شده در کبد را کاهش بدهد و منجر به بهبود عملکرد نوعی هورمون که از سلولهای بافت چربی ترشح می شود به نام آدیپونکتین شود که در سوزاندن چربی نقش دارد. در برخی مطالعات حیوانی نشان داده شده است که قهوه سبز مانع جذب کربوهیدرات رژیم غذایی می شود و از این طریق نیز در کاهش وزن حیوانات نقش دارد.

ساز و کار پیشنهادی برای اثر قهوه سبز بر وزن بدن، شامل اثر آن در شکستن سلول های بافت چربی، مهار ساخت اسیدهای چرب و افزایش سوزاندن و اکسیداسیون آنها است. همچنین برخی محققان معتقدند که قهوه سبز، تا حدی در کاهش اشتها موثر است. البته باید دانست که تاثیر قهوه سبز بر کاهش وزن، تاثیر معجزه آسایی نیست و نباید انتظار داشت که منجر به کاهش چندین کیلوگرم وزن در ماه شود.

قهوه سبز به نسبت قهوه معمولی (قهوه ای)، حاوی کافئین کمتری است (حدود 20 درصد کافئین قهوه معمولی را دارد). در نتیجه بسیاری از عوارض ناشی از کافئین در آن کمتر است و در عوض دارای مقادیر فراوانی کلروژنیک اسید می‌باشد.از آنجائیکه قهوه سبز به شدت تلخ است، اخیرا به شکل قرص و کپسول در بازار عرضه می شود که دقیقا خواصی مشابه نوشیدنی قهوه سبز را دارد. 

توجه! در کنار اثرات مفید قهوه سبز، باید به این نکته نیز توجه شود که در صورت زیاده روی در مصرف آن، احتمال بروز عوارض جانبی از جمله استرس و افزایش تپش قلب وجود دارد.  همچنین در صورت داشتن حساسیت به کافئین، باید در مصرف قهوه سبز احتیاط شود. به علاوه، کلروژنیک اسید موجود در آن می تواند اثر مسهل داشته باشد.

در مجموع باید همواره این نکته را به یاد داشت که به غیر از کاهش انرژی دریافتی و افزایش فعالیت بدنی، هیچ نسخه معجزه آسایی برای کاهش وزن وجود ندارد و موارد پیشنهادی دیگر، تنها به عنوان روش های مکمل و در کنار این دو گزینه اصلی، می توانند موثر باشند.

کلمات کلیدی:قهوه سبز- قرص قهوه سبز- کلروژنیک اسید- کاهش وزن- لاغری- بافت چربی- کالری- آدیپونکتین- اکسیداسیون

چای سبز و کاهش وزن

چای سبز یکی از رایج ترین نوشیدنی ها در جهان است و اعتقاد بر این است که اثرات مفیدی در درمان بسیاری از بیماری ها و اختلالات از جمله چاقی دارد. اثرات ضدچاقی چای سبز عمدتا در ارتباط با محتوای نوعی از مواد آن به نام فیتوکمیکالها (از نوع پلی فنلکاتچین)  است که تکثیر سلول های بافت چربی را مهار می کند.

آیا تنها با نوشیدن چای سبز می توان وزن را کاهش داد؟

اعتقاد بسیاری از افراد بر این است که تنها با نوشیدن چای سبز در طول روز، می توانند به وزن دلخواه خود برسند. در حالی که باید دانست نوشیدن چای سبز، تنها به شرط رعایت رژیم غذایی مناسب و افزایش سطح فعالیت بدنی می تواند در تسریع روند کاهش وزن و بهبود سوخت و ساز بدن نقش داشته باشد. پلی فنل های موجود در چای سبز، می تواند به افزایش حرارت درونی بدن کمک کرده و به این ترتیب میزان سوزاندن و اکسیدشدن سلول های چربی را افزایش دهد و از این طریق، در روند کاهش وزن، موثر واقع شود.

توجه! درصورتیکه چای سبز به قصد بالا بردن میزان سوخت انرژی در بدن مصرف می شود، باید در نظر داشت که مصرف حداکثر سه تا چهار لیوان در روز کافی است و مصرف مقادیر بیشتر، نه تنها کمک بیشتری به تسریع سوخت سلول های چربی نمی کند بلکه بدن را با مشکلاتی از قبیل به هم خوردن تعادل آب و الکترولیت ها مواجه می کند که برای سلامت مضر است.

امروزه تبلیغات وسیعی در مورد قرص ها یا کپسول های چای سبز وجود دارد. باید دانست که این قرص ها در صورتی که واقعا حاوی گیاه چای سبز باشند، دقیقا همان خاصیت نوشیدنی چای سبز را دارند و می توانند از طریق افزایش متابولیسم بدن، روند جذب چربی ها را در بدن کاهش دهند.

توجه! نکته ای که باید همواره به آن توجه داشت این است که در مصرف این قرص ها نیز، همانطور که در مورد نوشیدنی چای سبز گفته شد، نباید افراط کرد. به طور کلی، مصرف بیش از حد نوشیدنی چــای سبـــز، کپسول ها و قرص های آن، عوارض جانبی متعددی را به همراه دارد. از جمله این عوارض می توان به اختلال عملکرد دستگاه گوارش، اسهال و تهوع، تغییرات فشار خون، تغییرات خلق و خو، تحریک پذیری، بی قراری و نامنظم شدن ضربان قلب اشاره داشت که در صورت مشاهده هریک از این علائم، باید بلافاصله مصرف آن را قطع کرده و به پزشک مراجعه کرد.

 لازم به ذکر است که چای سبز همانند چای سیاه، در صورتیکه همراه با مواد غذایی حاوی آهن با منشاء گیاهی (آهن غیرهم) مصرف شود مانند آهن موجود در اسفناج، موجب کاهش جذب آهن غذا می شود. بنابراین، بهترین زمان برای نوشیدن چای سبز ، یک تا دو ساعت قبل یا بعد از مصرف غذا است. در این صورت، نگرانی از بابت تاثیر منفی چای بر جذب آهن غذا وجود نخواهد داشت. همچنین ذکر این نکته حائز اهمیت است که تاثیر نامطلوب پلی فنل های موجود در چای بر جذب آهن، درمورد منابع حیوانی آهن (نظیر انواع گوشت ها) صدق نمی کند.بنابراین توصیه می شود که به طور کلی چای، ( چه سبز و چه سیاه) همراه غذاهای گیاهی حاوی آهن مصرف نشود.