انستیتو تحقیقات تغذیه ای و صنایع غذایی کشور

مصاحبه با خانم دکتر زهرا یاری عضو هیات علمی و استادیار گروه تحقیقات تغذیه،  انستیتو تحقیقات تغذیه ای و صنایع غذایی کشور

از ‌سال ٢٠٠٦ میلادی، کمپین روز جهانی کلیه با شعار «آیا کلیه‌های شما سالم هستند؟» و با هدف ارتقای دانش عمومی در خصوص شناخت، درمان و پیشگیری از بیماری‌های کلیوی، شروع به فعالیت نموده است. شعار سال 2022 میلادی "سلامت کلیه برای همگان –رفع موانع برای مراقبت بهتر از کلیه" در نظر گرفته شده است. در ایران نیز ۲۳الی ۳۰ آبان‌ماه به نام «هفته ملی حمایت از بیماران کلیوی» در جهت افزایش آگاهی از اهمیت سلامت کلیه‌ها نامگذاری شده است. هدف روز جهانی کلیه افزایش آگاهی در مورد اهمیت کلیه ها برای سلامت بدن و کاهش شیوع و عوارض بیماری کلیوی و مشکلات سلامتی مرتبط با آن در سراسر جهان است. کلیه‌ها نقش بسیار مهمی در سلامتی انسان دارند به طوریکه اختلال عملکرد کلیه یا نارسایی آن با عوارض و ناتوانی‌های بسیاری همراه بوده و حتی حیات فرد را به خطر می‌اندازد.

بیماری مزمن کلیه یا نارسایی کلیه به معنی کاهش تدریجی عملکرد کلیه است که طی ماه‌ها و سال‌ها پیشرفت می‌کند به طوریکه اغلب بیماران متوجه نمیشوند. حدود 10 درصد از جمعیت بزرگسال به نوعی آسیب کلیوی دارند و هر ساله میلیون‌ها نفر به دلیل عوارض مربوط به بیماری‌های مزمن کلیه دچار مرگ زود هنگام می‌شوند. این میزان در افراد بالای 75 سال به حدود50% می‌رسد.

عملکرد اولیه کلیه‌ها فیلتراسیون و تصفیه خون بوده که طی آن مواد زائد و مایعات اضافیبدن را از طریق ادرار دفع می کند. هنگامی که بیماری مزمن کلیه به مرحله پیشرفته می‌رسد، سطوح خطرناکی از مایعات، الکترولیت‌ها و مواد زائد می‌تواند در بدن انباشته شود. همچنین کلیه‌ها در تنظیم فشارخون نقش اساسی دارند. فعال کردن ویتامین دی، خونسازی، تولید برخی هورمون‌ها و آنزیم‌‌ها از دیگر عملکردهای کلیه است.

تهوع، استفراغ، از دست دادن اشتها، خستگی و ضعف، تغییر در خروجی ادرار (مثل دفع خون)، کاهش عملکرد ذهنی، پرش و گرفتگی عضلات، تورم پا و پرفشاری خون از جمله علائم بیماری‌های کلیوی است، اما متأسفانه زمانی فرد متوجه بیماری خود می‌شود که بیش از 90% از عملکرد کلیه از بین رفته است. دو علت بسیار مهم بیماری‌های کلیوی، دیابت و پرفشاری خون است به طوریکه نیمی از بیماران مبتلا به بیماری مزمن کلیه دیابت داشته و بیش از 20% آنها نیز از فشار خون بالا رنج می‌برند.

در حال حاضر هیچ درمانی برای بیماری مزمن کلیوی وجود ندارد. اگرچه درمان‌های رژیمی و دارویی می‌تواند پیشرفت بیماری را کند یا متوقف کند و از ایجاد عوارض جدی مثل بیماری‌های قلبی و عروقی جلوگیری کند، اما در نهایت فرد برای ادامه حیات به دیالیز و یا پیوند کلیه وابسته خواهد بود. با توجه به هزینه های بالای درمان بیماری های کلیوی و نیز کاهش کیفیت زندگی بیماران بخاطر عوارض متعدد بیماری، توصیه می شود افراد از سلامت کلیه های خود مطمئن شوند. بررسی اولیه عملکرد کلیه با اندازه گیری سطح سرمی اوره و کراتینین انجام می‌شود.

تغذیه صحیح گام نخست در پیشگیری و نیز در درمان بیماری‌های مزمن کلیه است. کاهش مصرف نمک، نوشیدن آب کافی در طول شبانه روز، حفظ وزن مناسب و انجام فعالیت روزانه، عدم مصرف خودسرانه دارو و مکمل‌های پروتئینی، اجتناب از مصرف غذاهای آماده و فست فودها،‌ کاهش مصرف مواد پروتئینی به ویژه گوشت قرمز، عدم استفاده از دخانیات و کاهش استرس مهمترین راهکارهای حفظ سلامت کلیه هستند. همچنین کنترل قند خون و فشار خون نقش بسزایی در پیشگیری از ابتلا به بیماری‌های مزمن کلیوی دارد.